Sane ngeranjing Basita Paribasa inggih punika :
1. SESONGGAN
Puniki wenten makudang-kudang sesonggan luiripun :
- Bebek ajahin ngelangi suksemanipun sakadi ngajahin anake sane wikan (pradnyan)
- Calep Calung suksemanipun kaucapang ring anake sane sering ngidih ajengan utawi ajeng-ajengan ring pisaga
- Gede ombake gede anginne suksemanipun Ageng pikolih utawi asil anake, janten ageng taler panelasipun
- Kudiang nekepin andus suksemanipun yadin amunapi antuk ngengkebang kecorahane, kasuen-suen sinah ketara wenten anak uning
- Pilih-pilih bekul, bakat buah bangiang suksemanipun sakadi anake sane klangkung mipit memilih barang, pamuput sane kaon keniang ipun
- Nyuh aijeng sing ja patuh buahne suksemanipun sakadi anake sane medue pianak akeh, janten nenten pateh laksana kalih gegaduhanipun soang-soang
2. SASENGGAKAN (Ibarat)
Sasenggakan punika pateh sekadi Ibarat ring basa Indonesia.
- Buka goake, ngadanin ibane suksemanipun sakadi anake sane corah raris nuturang maling.
- Buka jangkrike, galak di bungut suksemanipun sakadi anake sane galak diomong, kewanten nenten purun ngelaksanayang.
- Buka petapan rokone, nguredang dogen suksemanipun sakadi anake sane sugih, yening iwang antuka makta kasugihan, kasuen-suen janten nguredang kasugihanipun.
- Buka siape sambehin injin, kilang-kileng suksemanipun sakadi anake sane nambet yen kenken ngambil napi-napi ipun kilang-kileng.
3. WEWANGSALAN
Wewangsalan punika sekadi tamsil yening ring basa Indonesia.
Ring sor puniki wenten makudang-kudang wewangsalan luiripun :
- Asep Menyan Majagau, nakep lengar aji kau.
- Delem sangut merdah tualen, medem bangun ngamah dogen
- Gamongan kladi jae, omongan dadi gae
- Nyekjek padang pesu lindung, betek basang pesu kidung
- Rempeyek kacang ijo, yadin jelek masih kanggo
- Suba bawang buin tambusi, suba tawang buin tandruhin
- Suba klungah buin manduri, suba pongah buin juari
- Ada tengeh masui kaput, ada keneh mamunyi takut
- Bangbang dadua ken ceburin, bajang dadua ken anggurin
- Dija kacang ditu komak, dija pejang ditu jemak
4. BEBLADBADAN
- Makunyit dialas = temu = ketemu
- Mataluh nyuh = tombong = sombong
- Maceleng lue = bangkung = bengkung
- Madamar dicarik = kunang-kunang = tunangan
- Matanah Pasih = bias = biasa
- Matelu patpat = papitu = mapitungan
- Matekep kuskusan = kekeb = mengkeb
- Masarin tanah = buk = ibuk
- Panak cicing = kuluk = nguluk-nguluk
- Umah panggung = kampung = ngapung
5. SESAWANGAN (perumpamaan)
- Bengong buka deleme kasendalin
- Ngrumuk buka beruke sileman
- Kilang-kileng buka siape sambehin injin
- Demitne alah botor mejaeet
- Tayunganne buka busunge amputang
6. CECIMPEDAN
- Ape anak cerik maid cacing? cawisan : jaum misi benang
- Ape tolih-tolih ngejohang? cawisan : kuping
- Ngamah acepok betek sesai ? cawisan : galeng
- apa cekuk kajengitin? cawisan : caratan
- apake jangkrik ngecik di duur gununge? cawisan: anak macukur
- apa anak cenik ngemu getih? cawisan : klepon
- apa anak cenik matapel? cawisan : blauk
- apake anak satak maka satak matlusuk? cawisan : iga-iga
- apa anak satak maka satak maudeng putih? cawisan: bungan ambengan
- apa anak cerik maid enceh? cawisan : caratan
- apa anak cenik pantigang ngurek gumi? cawisan: gangsing
- apake anak bongkok kereng nyuun? cawisan: sendi
- apake done amun pedang buahne amun guungane? cawisan: punyan jaka
- apake bale gede matampul abesik? cawisan: pajeng
- apake cekuk baong, godot basang, pesu gending? cawisan: rebab
- apa ane negen nongos ane kategen majalan? cawisan: pancoran
- apa ane kajepes idup ane nyepes mati? cawisan: pagehan
- apake base alukun ulung seka bidang? cawisan: pusuh biu
- apake ngamah uli basang pesu uli tundun? cawisan: panyerutan
- apa don ne srining-srining buahne amun gon? cawisan: punyan jempinis
- apa don ne amun tutup, buahne amun sirah? cawisan: waluh
- apa don ne utusan, buahne aturan? cawisan : punyan ental
- apa don ne amun tlapak lima, buahne amun sigi? cawisan: base
- apa di cerikne mapusung, di kelihne magambahan? cawisan : padi
7. PEPARIKAN (Pantun)
- Be curik mebasa manis, bungkung pendok sedeng ditujuh,
bajang cerik kenyungne manis, selat tembok mekita nyujuh. - Meli pales aji selikur, meli tepi aji satak
patilesang awak lacur, dini ngempi didesan anak - Meli gabus duang kranjang, lamben bodag katinjakin
yadin bagus mata keranjang, enyen kodag mengenyakin. - Jaje uli tuna gula, talin umah tah atebih
suba kanti truna tua, ngalih somah bes memilih - Buah waluh duang biji, biji puyung tanpa isi
anak luh mesuang janji, janji puyung tanpa bukti